SŁOŃCE I PROMIENIOWANIE ULTRAFIOLETOWE (UV)

Słońce - niewyczerpane źródło energii i życia, kojarzone jest najczęściej z najradośniejszą porą roku - latem. Słońce jest naszym sprzymierzeńcem  - wzmacnia system odpornościowy człowieka, stymuluje produkcję  endorfin – hormonów szczęścia, które poprawiają samopoczucie i nastrój każdego z nas. Musimy jednak pamiętać, że z kontaktu ze słońcem  należy korzystać racjonalnie i z umiarem. 
Promieniowanie ultrafioletowe emitowane przez słońce jest najistotniejszym czynnikiem środowiskowym, wywołującym ogromny wpływ na skórę człowieka. Efektem zbyt długiego przebywania na słońcu jest zaczerwienienie naskórka, niekontrolowana ekspozycja na słońcu może wywołać nieodwracalne zmiany w skórze, przyspieszyć starzenie się skóry, a nawet przyczynić się do zmian nowotworowych.
Promieniowanie słoneczne można podzielić w zależności od długości fali na:

• promieniowanie UVΑ (320-400nm)
• promieniowanie UVB (290-320nm)
• promieniowanie UVC (100-290nm)

Promieniowanie UVA towarzyszy nam przez cały rok, niezależnie od pogody. Może wnikać głęboko w skórę i docierać do komórek skóry właściwej. Jest ono przede wszystkim odpowiedzialne za powstawanie wolnych rodników, które m.in przyspieszają starzenie się skóry. W przypadku wieloletniego narażania skóry na działanie promieni UVA (od wczesnych lat życia) mogą wystąpić zmiany nowotworowe skóry. 


Intensywność docierającego promieniowania UVB jest zmienna w ciągu roku, największe nasilenie występuje w miesiącach letnich w godzinach okołopołudniowych. Promieniowanie UVB wnika w naskórek i przyczyniają się do syntezy witaminy D oraz powstawania opalenizny poprzez aktywację melanocytów odpowiedzialnych za  produkcję barwnika melaniny. Natomiast negatywne skutki jego działania na skórę to wywoływanie podrażnień, oparzeń słonecznych i reakcji alergicznych, a nawet zmian nowotworowych.

Promieniowanie UVC jest prawie całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery, otaczającą kulę ziemską i nie dociera do powierzchni Ziemi.



 
Solar light penetrates deply into the skin - Promieniowanie słoneczne docierające do różnych warstw skóry

Visible light – światło widzialne

Infrared – promieniowanie podczerwone

Epidermis - naskórek

Stratum corneum – warstwa rogowa

Stratum spinosum – warstwa kolczasta
 
Stratum basale – melanocytes – warstwa podstawna
 
Chlorium – chlorium
 
Dermis – skóra właściwa

Wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej (SPF) stosowany na kosmetykach oznacza stopień ochrony skóry przed promieniowaniem UVB, jaki dany preparat może zapewnić.

Skóra może być eksponowana na słońce bez odpowiedniego zabezpieczenia preparatami ochrony przeciwsłonecznej przez określony czas - w zależności od fototypu i jej naturalnej reakcji na słońce – od 5 do 30 minut. Po tym czasie naskórek ma skłonność do zaczerwienień i poparzeń słonecznych. Zastosowanie preparatów ochronnych z filtrami przedłuża czas beztroskiego i radosnego korzystania ze słońca z obniżeniem ryzyka wystąpienia tego typu zmian skórnych wg schematu (otrzymany wynik mnożenia oznacza czas w minutach):

wartość SPF  x  indywidualny dla każdego organizmu czas do wystąpienia na skórze zaczerwienień
 
Przykład: W przypadku kiedy Twoja skóra wystawiona na działanie promieni słonecznych bez zastosowania preparatów z filtrami UVA/UVB zaczyna czerwienić się po 20 minutach, to sięgając po kosmetyk ochrony przeciwsłonecznej z SPF możesz przedłużyć czas ekspozycji słonecznej bez wystąpienia rumienia na skórze. Na przykład stosując emulsję z SPF 10 – ochronny czas wydłuża się do 200 minut: 20 minut x 10 (wartość SPF), emulsję SPF 15 – do 300 minut: 20 minut x 15 (wartość SPF), a SPF 6 – do 120 minut: 20 minut x 6 (wartość SPF). Aby ochrona była skuteczna w tym czasie należy jednak zadbać o regularną aplikację emulsji na skórę i powtarzać ją szczególnie po kąpieli, wytarciu się ręcznikiem czy spoceniu.


Jak  wcześniej wspomnieliśmy -  współczynnik SPF jest miarą ochrony skóry jedynie przed szkodliwym promieniowaniem UVB, nie określa zakresu ochrony przed promieniowaniem UVA.
 
• Ewaluacja poziomu ochrony skóry przed promieniowaniem  UVA wykonywana jest metodami laboratoryjnymi (badania in vitro), które pozwalają powiązać skuteczność tej ochrony z wartością SPF, określającą stopień ochrony przed promieniowaniem UVB.
• Dla zapewnienia jak najskuteczniejszej ochrony jednocześnie przed promieniowaniem UVA i UVB, wskaźnik określający zakres ochrony przed promieniowaniem UVA powinien kształtować się na poziomie co najmniej 1/3 deklarowanej wartości SPF*. 

Przykład:  jeżeli emulsja do opalania posiada wskaźnik ochrony skóry przed promieniowaniem UVB na poziomie  SPF 30, to indeks ochrony przed promieniowaniem UVA powinien wynosić co najmniej 10. 


Wartości wskaźników ochrony przeciwsłonecznej  i poziomów ochrony skóry*:
 

JAK BEZPIECZNIE ROZPOCZĄĆ SEZON OPALANIA?


Aby uniknąć poparzeń słonecznych – przez pierwszych kilka dni kontaktu ze słońcem nie narażaj skóry na ekspozycję dłuższą niż 30 minut dziennie. Sukcesywne opalanie jest bezpieczniejsze i zdrowsze, a uzyskana opalenizna dłużej się utrzymuje. 
Przy doborze produktu do opalania istotne są dwa elementy: fototyp skóry, determinowany przez ilość melaniny, która decyduje o naszej karnacji oraz poziom intensywności nasłonecznienia. W pierwszych dniach opalania wskazane jest stosowanie produktów z wyższym faktorem SPF, a wraz z brązowieniem skóry można je zastępować preparatami o niższym wskaźniku. Zaleca się unikanie opalania w godzinach 11.00-15.00.


• Fototyp I – celtycki: skóra bardzo jasna, często pokryta piegami, włosy – jasny blond lub rude; skóra ze skłonnością do poparzeń słonecznych, nigdy się nie opala -> zaleca się stosowanie w czasie pierwszych dni słonecznej ekspozycji emulsji ochronnych o wysokim i bardzo wysokim poziomie ochrony SPF 50 lub SPF 50+.

• Fototyp II – północnoeuropejski: skóra jasna, włosy blond do jasnobrązowych -> pierwszy kontakt ze słońcem powinien trwać nie dłużej niż 15-30 minut, a czas ekspozycji może zostać wydłużony o 10 minut po każdych 2 dniach opalania.

• Fototyp III – środkowoeuropejski: skóra jasnobrązowa, włosy - ciemny blond lub brązowe -> pierwszy kontakt ze słońcem może trwać około godziny z użyciem emulsji o faktorze SPF 20 lub SPF 30, a ekspozycję można wydłużać co 2 dni o kolejne 20-30 minut.

• Fototyp IV – południowoeuropejski: skóra brązowa, śniada, łatwo opalająca się, bez skłonności do poparzeń, włosy ciemnobrązowe lub czarne -> przy pierwszej okazji kąpieli słonecznej zalecane są emulsje z faktorem SPF 15.